رفتارهای تکراری
تکرار کردن ذاتا امر نادرستی نیست. تکرار، مهارت فرد را زیاد می کند. اما آیا بین تکرار و تمرین فرقی وجود دارد؟ تمرین یک کار، یک آهنگ یا یک بازی، انجام آن را آسان تر کرده و یک حس امنیت خلق می کند. اما رفتارهای تکراری کودکان دارای اتیسم بیش از اندازه و گاهی مفرط است و حاکی از عدم انعطاف پذیری شناختی!
کودکان دارای اتیسم به دلایل مختلفی در دام رفتارهای تکراری می افتند. گاهی اوقات یک رفتار را بارها و بارها تکرار می کنند گوئی سوزنشان گیر کرده است!.نمی توانند دست از تکرار آن بکشند. این علامت درجاماندگی نامیده می شود و یکی از علائم نقایص نورولوژیک است . مثل فلج اندام پس از سکته مغزی یا یک بیماری نورولوژیک ظاهر می شود. در مورد کودکان دارای اتیسم درجاماندگی با رفتار متضادش یعنی تکانش گری جفت است. مثل تب و لرز در سرماخوردگی، کودک اتیسم بین درجاماندگی و تکانشگری در حرکت است! یک لحظه درگیر درجاماندگی است و چند لحظه بعد یک رفتار تکانشی ظاهر می کند و این یک چالش واقعی است.
گاهی اوقات نیز تکرار و تمایل به یکنواختی یک استراتژی جبرانی است. تصور کنید نابینا شده اید. در اینصورت شما ترجیح می دهید که چیدمان وسایل خانه تان تغییر نکند. این ترجیح ناشی از یک ضایعه نورولوژیک نیست بلکه یک راهکار جبرانی است. چرا که شما قادر به دیدن اشیا نیستید و انطباق با یک محیط جدید برای تان دشوار و هزینه بردار است.گاهی کودکان دارای اتیسم هم چون نمی توانند معنی وقایع روزمره را درک کنند ترجیح می دهند بر عادات تکیه کنند.
گاهی اوقات نیز کودکان دارای اتیسم برای آرام کردن شان به تکرار پناه می برند. ماهم از این امر گاهی استفاده می کنیم. برای خواباندن کودک او را آرام تکان می دهیم یا برای تسکین اعصابمان، به یک صندلی گهواره ای یا یک تاب پناه می بریم. به همین ترتیب انجام رفتارهای تکراری به کودک دارای اتیسم کمک می کند تا خود را آرام کند. هرچند ممکن است افراطی جلوه کند. اما به خاطر داشته باشید، که اگر صبرمان را در مقابل این رفتارها از دست بدهیم، این رفتارها تشدید خواهد شد و ما را بیشتر آزار خواهد داد. چرا که آرامش را از کودک دارای اتیسم می گیریم و او را برای رهایی از این تنیدگی دوباره به این رفتارهای تکراری پناه خواهد برد! کودک دارای اتیسم منشی متفات دارد!
انواع رفتارهای تکراری
رفتارهای تکراری در اختلال طیف اتیسم به دو دسته ی ذهنی و جسمی تقسیم می شود. به نظر می رسد رفتاری های تکراری ذهنی ریشه در یک فکر یا ایده داشته باشد، در حالی که رفتارهای تکراری جسمی که به رفتارهای کلیشه ای یا آیینی موسومند ریشه در یک فکر خاص ندارند بلکه یک عادت جسمی محسوب می شوند.
رفتارهای تکراری ذهنی
اصرار بر یکنواختی
ممکن است از عادات خاصی که کودکتان برای خود درست کرده است آگاه نباشید، لذا آن را ناخواسته بهم بزنید و کودکتان بهم بریزد. مثلا مسیر همیشگی رفتن به خانه را عوض کنید و کودکتان در صندلی عقب ماشین دچار بحران شود یا تصمیم بگیرید برخلاف همیشه که دندان های کودک را بعد از شستن صورتش مسواک میکنید، اینبار قبل از شستن صورت مسواک کنید. تازه بعد از کلی کلافگی می فهمید کو کودک عادات قبلی را به خاطر سپرده و نیاز دارد که امور همیشه به یک روش اجرا شوند.
مشکل در انتقال از یک فعالیت به یک فعالیت دیگر
کودکتان ممکن است به یک فعالیت بچسبد .و اگر بخواهید او را درگیر فعالیتی جدید کنید، به واسطه این انتقال برافروخته شود.البته این فراتر از مخالفت های دوره کودکی است. در صورتی که کودک را به طور مناسب آماده این انتقال نکنید ممکن است او را دچار یک حمله ترس کنید.
بازی های کلیشه ای
بچه ها از طریق بازی بر دنیا مسلط می شوند. روند ظهور مهارت های بازی همچون سایر مراحل رشد شناختی، اجتماعی، زبانی و جسمی دارای یک الگوی مشخص می باشد. کودکان دارای رشد طبیعی اط طریق باطی یاد می گیرند، تخیلشان را رشد می دهند و توانایی های شناختی شان را تقویت می کنند. آن ها مهارت های اجتماعی شان را از طریق بازی به اوج می رسانند. اما بازی های کودکان دارای اتیسم دارای ماهیت تکراری است. آن ها بجای اینکه به استفاده هدفمند از اسباب بازی هایشان بپردازند ساعت ها صرف چیدن منظم کردن آن ها می کنند. آن ها جذب اشیا مکانیکی یا چیزهای عجیبی مثل یک کش یا یک رشته نخ می شوند و به جای اینکه از آن ها در قالب بازی های نمادین استفاده کنند بیشتر با آن ها ور می روند و از این ویژگی های حسی آن بهره می برند. برای مثال کودک دارای اتیسم پیش دبستانی یک تلفن اسباب بازی اسباب بازی را برداشته و به جای اینکه ادای صحبت کردن با دوستش را درآورد آن را از سیم آویزان کرده و غرق چرخش آن می شود.
کودکان دارای اتیسم به فعالیت هایی که قابل پیش بینی باشد گرایش دارند، لذا یک کارتون را ممکن است بارها و بارها نگاه کنند تا بتوانند آنچه روی صفحه تلویزیون رخ می دهد را پیش بینی کنند یا یک دیالوگ از آن را بعدها، بارها و بارها تکرار می کنند. آن ها شیفته اطلاعاتی هستند که بینایی باشد تا بتوانند آن را فهرست کنند. مثل اشکال هندسی، اعداد یا حروف الفبا. کودکان دارای اتیسم استعداد خاصی در چیدن پازل ها، بازی های الکترونیکی و کامپیوتری دارند. آن ها به تدریج که بزرگتر می شوند در مورد موضوعات خاصی، انبوهی از اطلاعات جمع می کنند، مثل یک پایگاه داده ذهنی! لیستی از پایتخت کشورهای مختلف، گونه های حیوانی، مسیر اتوبوس ها، رخدادهای تاریخی، نویسندگان کتاب ها و… را در خاطر دارند. این شیفتگی به اطلاعات فهرست وار اگرچه ظاهری هوشمند به کودک می دهد اما در حقیقت نشانه ای از غیرعادی بودن است.
رفتارهای تکراری جسمی
بال بال زدن
پیچ و تاب انگشتان
روی انگشتان راه رفتن
دور خود چرخیدن
دور زدن: دور اتاق چرخیدن، دور فرش چرخیدن، جلو وعقب رفتن
شدت حرکات تکراری از کودکی به کودک دیگر متغیر است. اغلب این حرکات یا نقش آرام کننده دارند و یا نقش خود تحریکی! لذا به آن ها خود تحریکی می گویند. این رفتارها اغلب در سنین پیش دبستان مشهود می باشند و با افزایش سن کمتر دیده می شوند. هرچند گاه و بیگاه وقتی کودک هیجان زده یا مضطرب می شود، این حرکات باز می گردند.
منبع: کتاب سیر تا پیاز اتیسم
دریافت
عنوان: انجمن اتیسم استان گلستان ـ گرگان 09909501428 _ کلینیک یاشا
توضیحات: انجمن اتیسم استان گلستان ـ گرگان 09909501428 _ کلینیک یاشا
حنیف امانیان
کارشناس ارشد گفتاردرمانی